ÕŠÕ¡Õ¿Õ´Õ¸Ö‚Õ©ÕµÕ¸Ö‚Õ¶

• 1-Õ«Õ¶ ÖƒÕ¸Ö‚Õ¬

  Օմբուդսմենի հաստատությունն առաջին անգամ ձևավորվել է Շվեդիայում 1809 թվականին: Օմբուդսմեն բառը շվեդական ծագում ունի. Արմատը հին նորվեգերեն umboosmaor բառից է, որը թարգմանաբար նշանակում է ներկայացուցիչ:

  ÕŽÕ¥Ö€Õ»Õ«Õ¶ Õ¿Õ¡Ö€Õ«Õ¶Õ¥Ö€Õ«Õ¶ Õ¡ÕµÕ¤ Õ°Õ¡Õ½Õ¿Õ¡Õ¿Õ¸Ö‚Õ©ÕµÕ¸Ö‚Õ¶Õ¶ Õ¡Õ¾Õ¥Õ¬Õ« Õ½Õ¥Ö€Õ¿Õ¸Ö€Õ¥Õ¶ Õ¯Õ¡ÕºÕ¾Õ¡Õ® Õ§ Õ«Ö€Õ¡Õ¾Õ¸Ö‚Õ¶Ö„Õ« Õ£Õ¥Ö€Õ¡Õ¯Õ¡ÕµÕ¸Ö‚Õ©ÕµÕ¡Õ¶ Ö‡ Ö„աղաքացիների Õ·Õ¡Õ°Õ¥Ö€Õ« ÕºÕ¡Õ·Õ¿ÕºÕ¡Õ¶Õ¸Ö‚Õ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ°Õ¥Õ¿: Õ•Õ´Õ¢Õ¸Ö‚Õ¤Õ½Õ´Õ¥Õ¶Õ¶ Õ¡Õ¾Õ¥Õ¬Õ« Õ°Õ¡Õ³Õ¡Õ­ Õ¤Õ«Õ¿Õ¾Õ¸Ö‚Õ´ Õ§ Õ¸Ö€ÕºÕ¥Õ½ Ö†Õ«Õ¦Õ«Õ¯Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ անձանց Õ°Õ«Õ´Õ¶Õ¡Ö€Õ¡Ö€ Õ«Ö€Õ¡Õ¾Õ¸Ö‚Õ¶Ö„Õ¶Õ¥Ö€Õ« պաշտպան՝ ÕºÕ¥Õ¿Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ«Õ·Õ­Õ¡Õ¶Õ¸Ö‚Õ©ÕµÕ¡Õ¶ Ö‡ ÕºÕ¡Õ·Õ¿Õ¸Õ¶Õ¡Õ¿Õ¡Ö€ անձանց կամայականություններից Ö‡ Õ¬Õ«Õ¡Õ¦Õ¸Ö€Õ¸Ö‚Õ©ÕµÕ¸Ö‚Õ¶Õ¶Õ¥Ö€Õ« չարաշահումներից:

  1

• 2-Ö€Õ¤ ÖƒÕ¸Ö‚Õ¬

  2005Õ©. ÖƒÕ¥Õ¿Ö€Õ¾Õ¡Ö€Õ« 9-Õ«Õ¶ ընդունվեց «Մարդու Õ«Ö€Õ¡Õ¾Õ¸Ö‚Õ¶Ö„Õ¶Õ¥Ö€Õ« ÕºÕ¡Õ·Õ¿ÕºÕ¡Õ¶Õ« մասին» Ô¼Õ‚Õ€ Ö…Ö€Õ¥Õ¶Ö„Õ¨: Սակայն  Õ·Õ¸Ö‚Ö€Õ» Õ¥Ö€Õ¥Ö„ Õ¿Õ¡Ö€Õ« ÕŠÕ¡Õ·Õ¿ÕºÕ¡Õ¶ Õ¹Õ§Ö€ Õ¶Õ·Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¾Õ¸Ö‚Õ´, Ö„Õ¡Õ¶Õ« Õ¸Ö€ Ö…Ö€Õ¥Õ¶Ö„Õ¨ Õ°Õ½Õ¿Õ¡Õ¯ Õ¹Õ§Ö€ Õ½Õ¡Õ°Õ´Õ¡Õ¶Õ¸Ö‚Õ´, Õ©Õ¥ Õ¸Ö€ ÕºÕ¥Õ¿Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ´Õ¡Ö€Õ´Õ¶Õ« կողմից ÕºÕ¥Õ¿Ö„ Õ§ Õ¡Õ¼Õ¡Õ»Õ¡Õ¤Ö€Õ¾Õ« ÕŠÕ¡Õ·Õ¿ÕºÕ¡Õ¶Õ« թեկնածությունը՝ Õ¡Õ´Ö€Õ¡Õ£Ö€Õ¥Õ¬Õ¸Õ¾, Õ¸Ö€ Õ¡ÕµÕ¤ Õ«Ö€Õ¡Õ¾Õ¸Ö‚Õ¶Ö„Õ¶ Õ¸Ö‚Õ¶Õ« Õ©Õ¥Õ› Õ€Õ¡Õ¶Ö€Õ¡ÕºÕ¥Õ¿Õ¸Ö‚Õ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ†Õ¡Õ­Õ¡Õ£Õ¡Õ°Õ¨ Ö‡ Õ©Õ¥Õ› Ô±Õ¦Õ£Õ¡ÕµÕ«Õ¶ ÕªÕ¸Õ²Õ¸Õ¾Õ« ÕºÕ¡Õ¿Õ£Õ¡Õ´Õ¡Õ¾Õ¸Ö€Õ¶Õ¥Ö€Õ« Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ« 1/5-Õ¨:

  Õ„Õ¡Ö€Õ¤Õ¸Ö‚ Õ«Ö€Õ¡Õ¾Õ¸Ö‚Õ¶Ö„Õ¶Õ¥Ö€Õ« ÕºÕ¡Õ·Õ¿ÕºÕ¡Õ¶Õ¨  Õ½Õ¡Õ°Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¤Ö€Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ°Õ¡Õ½Õ¿Õ¡Õ¿Õ¸Ö‚Õ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¯Õ¡Ö€Õ£Õ¡Õ¾Õ«Õ³Õ¡Õ¯ Õ±Õ¥Õ¼Ö„ բերեց 2006Õ©. Õ¤Õ¥Õ¯Õ¿Õ¥Õ´Õ¢Õ¥Ö€Õ« 10-Õ«Õ¶ Õ¨Õ¶Õ¤Õ¸Ö‚Õ¶Õ¾Õ¡Õ® Ô¼Õ‚Õ€ Սահմանադրությամբ:

  2007թ. մայիսի 30-ին օրենսդրական փոփոխության միջոցով Պաշտպանի ընտրության մեխանիզմը կատարելագործվեց՝ թեկնածուի առաջադրման և ընտրության իրավասությունը վերապահելով ԼՂՀ Ազգային ժողովին:

  2008թ. ապրիլի 16-ին ԼՂՀ Ազգային ժողովն ընտրեց ԼՂՀ Մարդու իրավունքների առաջին պաշտպանին` Յուրի Հայրապետյանին, իսկ մայիսին ձևավորվեց նրա աշխատակազմը:

  Օրենքն ամրագրեց, որ Պաշտպանը վստահության արժանի անկախ անձ է, որը պառլամենտի կողմից լիազորված է պաշտպանելու քաղաքացիների իրավունքները և ընդարձակ հսկողության ձևով վերահսկողություն է իրականացնում բոլոր պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինների ու դրանց պաշտոնատար անձանց նկատմամբ ` առանց նրանց կողմից ընդունված որոշումների փոփոխության իրավունքի:

  2009Õ©.Ô¼Õ‚Õ€ Õ„Õ¡Ö€Õ¤Õ¸Ö‚ Õ«Ö€Õ¡Õ¾Õ¸Ö‚Õ¶Ö„Õ¶Õ¥Ö€Õ« ÕºÕ¡Õ·Õ¿ÕºÕ¡Õ¶Õ¨ Õ¤Õ¡Ö€Õ±Õ¡Õ¾ ÔµÕ¾Ö€Õ¸ÕºÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Ö…Õ´Õ¢Õ¸Ö‚Õ¤Õ½Õ´Õ¥Õ¶Õ¶Õ¥Ö€Õ« Õ«Õ¶Õ½Õ¿Õ«Õ¿Õ¸Ö‚Õ¿Õ« Õ¡Õ¶Õ¤Õ¡Õ´:

  2

• 3-Ö€Õ¤ ÖƒÕ¸Ö‚Õ¬

  2016 թվականի մայիսի 5-ին ԼՂՀ Մարդու իրավունքների պաշտպան ընտրվեց Ռուբեն Մելիքյանը: Պաշտպանի հաստատությունն ընդլայնեց իր գործունեության ուղղությունները՝ ամրապնդելով Պաշտպանի գործունեության միջազգայնացման ու հանրայնացման գործընթացը: Պաշտպանն իր գործունեության առանցքում դրեց 2016 թվականի Ապրիլյան պատերազմի ընթացքում Ադրբեջանի զինված ուժերի կողմից կատարված պատերազմական հանցագործությունների վերաբերյալ միջազգային հանրությանը բավարար փաստերի ներկայացումը՝ տեղի ունեցածը համապատասխան միջազգային գնահատականի արժանացնելու նպատակով:

  2017թ. փետրվարի 20-ին հանրաքվեով ընդունվեցին ԱՀ Սահմանադրության փոփոխությունները, ինչը որակական նոր մակարդակի վրա դրեց մարդու իրավունքների պաշտպանության ոլորտում իրականացվող քաղաքականությունը: 2017թ. դեկտեմբերի 21-ին ընդունվեց «Մարդու իրավունքների պաշտպանի մասին» նոր օրենքը, որը հաստատությանն ընձեռեց որակապես նոր հնարավորություններ, մասնավորապես.

  1. Մարդու իրավունքների պաշտպանի համար սահմանվեցին խոշտանգումների կանխարգելման ազգային մեխանիզմին բնորոշ և վերաբերելի միջազգային պայմանագրերով նախատեսված բոլոր բովանդակային լիազորությունները,

   2. Սահմանվեց Õ´Õ¡Ö€Õ¤Õ¸Ö‚ Õ«Ö€Õ¡Õ¾Õ¸Ö‚Õ¶Ö„Õ¶Õ¥Ö€Õ«Õ¶ Ö‡ Õ¡Õ¦Õ¡Õ¿Õ¸Ö‚Õ©ÕµÕ¸Ö‚Õ¶Õ¶Õ¥Ö€Õ«Õ¶ Õ¾Õ¥Ö€Õ¡Õ¢Õ¥Ö€Õ¸Õ² Õ¶Õ¸Ö€Õ´Õ¡Õ¿Õ«Õ¾ Õ¡Õ¯Õ¿Õ¥Ö€Õ« Õ´Õ·Õ¡Õ¯Õ´Õ¡Õ¶ ÖƒÕ¸Ö‚Õ¬Õ¸Ö‚Õ´ դրանց Õ¯Õ¡Õ¿Õ¡Ö€Õ¥Õ¬Õ¡Õ£Õ¸Ö€Õ®Õ´Õ¡Õ¶Õ¨ Õ¶ÕºÕ¡Õ½Õ¿Õ¥Õ¬Õ¸Ö‚ Õ«Ö€Õ¡Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¬Õ¡ÕµÕ¶ Õ£Õ¸Ö€Õ®Õ«Ö„Õ¡Õ¯Õ¡Õ¦Õ´,

  3. Ամրագրվեցին երեխաների իրավունքների երաշխավորմանը նպաստելու լրացուցիչ իրավական գործիքներ,

  4. Հանրային ծառայության ոլորտում գործող կազմակերպությունների կողմից մարդու իրավունքների և ազատությունների պահպանման հարցերը ներառվեցին Պաշտպանի իրավասությանը ենթակա հարցերի շրջանակ,

  5. Ընդարձակվեցին Պաշտպանի հաստատության անկախության երաշխիքները,

  6. Ամրագրվեց Պաշտպանի աշխատակազմի կառուցվածքային և գործառնական արդյունավետ մոդել, այն է՝ բովանդակային գործառույթ իրականացնող ստորաբաժանման՝ դեպարտամենտի և տեխնիկական գործառույթ իրականացնող ստորաբաժանման՝ քարտուղարության առանձնացում, ինչպես նաև՝ հասարակական հիմունքներով խորհրդականների ինստիտուտի ստեղծում:

  3

• 4-Ö€Õ¤ ÖƒÕ¸Ö‚Õ¬

  2018 թվականի հոկտեմբերի 31-ին ԱՀ Մարդու իրավունքների պաշտպան ընտրվեց Արտակ Բեգլարյանը, ով իր գործունեության համար ընտրել է չորս հիմնական ուղղություն՝

  1. Մարդու իրավունքների պաշտպանության միջավայրի բարելավում, մշտադիտարկման գործառույթի իրացում, պետական մարմինների և քաղաքացիական հասարակության հաստատությունների հետ համագործակցություն, իրավական ակտերի կատարելագործում,
  2. Համագործակցության ընդլայնում և ամրապնդում ՀՀ Մարդու իրավունքների պաշտպանի, քաղաքացիական հասարակության և Սփյուռքի կազմակերպությունների հետ,
  3. Միջազգային կապերի ամրապնդում, Արցախի վերաբերյալ միջազգային իրազեկման բարձրացում, միջազգային կազմակերպությունների ծրագրային ընդգրկվածություն Արցախում,
  4. Ադրբեջանական հայատյաց քաղաքականության դրսևորումների ու հետևանքների արձանագրում, համապատասխան քայլերի ձեռնարկում դրանց հանրայնացման և հնարավոր իրավախախտումների կանխարգելման ուղղությամբ:

  4

• Stage 5

  2021թ. մարտին ԱՀ Մարդու իրավունքների պաշտպան է ընտրվել գործող Պաշտպան Գեղամ Ստեփանյանը:

   

  Հետպատերազմյան իրավիճակով պայմանավորված Պաշտպանի գործունեության համար, սահմանադրական մանդատից բխող գործառույթներից զատ, որպես առաջնահերթություններ են հռչակվել հետևյալ ուղղությունները՝

   

  • Արցախի ÕªÕ¸Õ²Õ¸Õ¾Ö€Õ¤Õ« Õ¤Õ¥Õ´ Õ½Õ¡Õ¶Õ±Õ¡Õ¦Õ¥Ö€Õ®Õ¾Õ¡Õ® Õ¡Õ¤Ö€Õ¢Õ¥Õ»Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¡Õ£Ö€Õ¥Õ½Õ«Õ¡Õ¶Õ¥Ö€Õ« ÕªÕ¡Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯ Ö‡ դրանից Õ°Õ¥Õ¿Õ¸ Ô±Õ¤Ö€Õ¢Õ¥Õ»Õ¡Õ¶Õ« կողմից իրականացված հանցագործությունների ÖƒÕ¡Õ½Õ¿Õ¡Õ£Ö€Õ¸Ö‚Õ´, զեկույցների ÕºÕ¡Õ¿Ö€Õ¡Õ½Õ¿Õ¸Ö‚Õ´ Ö‡ ներկայացում Õ´Õ¡Ö€Õ¤Õ¸Ö‚ Õ«Ö€Õ¡Õ¾Õ¸Ö‚Õ¶Ö„Õ¶Õ¥Ö€Õ« ÕºÕ¡Õ·Õ¿ÕºÕ¡Õ¶Õ¸Ö‚Õ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¡Õ¼Õ¡Õ»Õ¶Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ´Õ¡Õ¶Õ¤Õ¡Õ¿ ունեցող կառույցներին Ö‡ Õ«Ö€Õ¡Õ¾Õ¡ÕºÕ¡Õ·Õ¿ÕºÕ¡Õ¶ Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ¡Õ¯Õ¥Ö€ÕºÕ¸Ö‚Õ©ÕµÕ¸Ö‚Õ¶Õ¶Õ¥Ö€Õ«Õ¶Ö‰

   

  • 2020Õ©. Õ¶Õ¸ÕµÕ¥Õ´Õ¢Õ¥Ö€Õ« 9-Õ« Õ¥Õ¼Õ¡Õ¯Õ¸Õ²Õ´ Õ°Õ¡ÕµÕ¿Õ¡Ö€Õ¡Ö€Õ¸Ö‚Õ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¤Ö€Õ¸Ö‚ÕµÕ©Õ¶Õ¥Ö€Õ« Õ­Õ¡Õ­Õ¿Õ´Õ¡Õ´Õ¢ Õ¡Õ¤Ö€Õ¢Õ¥Õ»Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¦Õ«Õ¶Õ¾Õ¡Õ® Õ¸Ö‚ÕªÕ¥Ö€Õ« հանցավոր Õ£Õ¸Ö€Õ®Õ¸Õ²Õ¸Ö‚Õ©ÕµÕ¸Ö‚Õ¶Õ¶Õ¥Ö€Õ« Õ°Õ¥Õ¿Ö‡Õ¡Õ¶Ö„Õ¸Õ¾ Արցախի ÕªÕ¸Õ²Õ¸Õ¾Ö€Õ¤Õ« Õ«Ö€Õ¡Õ¾Õ¸Ö‚Õ¶Ö„Õ¶Õ¥Ö€Õ« Õ¯Õ¸ÕºÕ¿Õ¡Õ£Õ¸Ö‚ÕµÕ¶ Õ­Õ¡Õ­Õ¿Õ¸Ö‚Õ´Õ¶Õ¥Ö€Õ«, Ô±Õ¤Ö€Õ¢Õ¥Õ»Õ¡Õ¶Õ« կողմից իրականացվող հայատյաց Ö„Õ¡Õ²Õ¡Ö„Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¸Ö‚Õ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¾Õ¥Ö€Õ¡Õ¢Õ¥Ö€ÕµÕ¡Õ¬ Õ´Õ«Õ»Õ¡Õ¦Õ£Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ«Ö€Õ¡Õ¦Õ¥Õ¯Õ´Õ¡Õ¶ Õ¡Õ·Õ­Õ¡Õ¿Õ¡Õ¶Ö„Õ¶Õ¥Ö€Õ« իրականացում Ö‡ համագործակցություն Õ°Õ¡Õ´Õ¡ÕºÕ¡Õ¿Õ¡Õ½Õ­Õ¡Õ¶ Õ´Õ«Õ»Õ¡Õ¦Õ£Õ¡ÕµÕ«Õ¶ կառույցների Õ°Õ¥Õ¿Ö‰

   

  • Õ„Õ¡Ö€Õ¤Õ¸Ö‚ Õ«Ö€Õ¡Õ¾Õ¸Ö‚Õ¶Ö„Õ¶Õ¥Ö€Õ« ÕºÕ¡Õ¿Õ·Õ¡Õ³ ÕºÕ¡Õ·Õ¿ÕºÕ¡Õ¶Õ¸Ö‚Õ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¡ÕºÕ¡Õ°Õ¸Õ¾Õ´Õ¡Õ¶ Õ°Õ¡Õ´Õ¡Ö€ Արցախի Õ¾Õ¥Ö€Õ¡Õ¢Õ¥Ö€ÕµÕ¡Õ¬ Õ´Õ«Õ»Õ¡Õ¦Õ£Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ«Ö€Õ¡Õ¦Õ¥Õ¯Õ´Õ¡Õ¶ բարձրացում, Õ´Õ«Õ»Õ¡Õ¦Õ£Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ¡Õ¯Õ¥Ö€ÕºÕ¸Ö‚Õ©ÕµÕ¸Ö‚Õ¶Õ¶Õ¥Ö€Õ« Õ¶Õ¥Ö€Õ£Ö€Õ¡Õ¾Õ¾Õ¡Õ®Õ¸Ö‚Õ©ÕµÕ¡Õ¶Õ¶ Õ¸Ö‚Õ²Õ²Õ¾Õ¡Õ® Õ¡Õ·Õ­Õ¡Õ¿Õ¡Õ¶Ö„Õ¶Õ¥Ö€Õ« իրականացում։

   

  • 2020 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ« Õ¡Õ·Õ¶Õ¡Õ¶Õ¶ Արցախի ÕªÕ¸Õ²Õ¸Õ¾Ö€Õ¤Õ« Õ¤Õ¥Õ´ Õ½Õ¡Õ¶Õ±Õ¡Õ¦Õ¥Ö€Õ®Õ¾Õ¡Õ® Õ¡Õ¤Ö€Õ¥Õ»Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¡Õ£Ö€Õ¥Õ½Õ«Õ¡ÕµÕ« Õ°Õ¥Õ¿Ö‡Õ¡Õ¶Ö„Õ¸Õ¾ Õ¢Õ¼Õ¶Õ¡Õ¦Õ¡Õ¾Õ©Õ¾Õ¡Õ® տարածքներից Õ¢Õ¼Õ¶Õ« Õ¿Õ¥Õ²Õ¡Õ°Õ¡Õ¶Õ¾Õ¡Õ® անձանց Õ«Ö€Õ¡Õ¾Õ¸Ö‚Õ¶Ö„Õ¶Õ¥Ö€Õ« ÕºÕ¡Õ·Õ¿ÕºÕ¡Õ¶Õ¸Ö‚Õ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¸Ö‚Õ²Õ²Õ¸Ö‚Õ©ÕµÕ¡Õ´Õ¢ Õ£Õ¸Ö€Õ®Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Ö„Õ¡ÕµÕ¬Õ¥Ö€Õ« ձեռնարկում՝ Õ°Ö€Õ¡Õ¾Õ«Ö€Õ¥Õ¬Õ¸Õ¾ Õ©Õ¥Õ› Արցախի Õ€Õ¡Õ¶Ö€Õ¡ÕºÕ¥Õ¿Õ¸Ö‚Õ©ÕµÕ¡Õ¶ Ô¿Õ¡Õ¼Õ¡Õ¾Õ¡Ö€Õ¸Ö‚Õ©ÕµÕ¡Õ¶, Õ©Õ¥Õ› Ö…Õ¿Õ¡Ö€Õ¥Ö€Õ¯Ö€ÕµÕ¡ ÕºÕ¥Õ¿Õ¸Ö‚Õ©ÕµÕ¸Ö‚Õ¶Õ¶Õ¥Ö€Õ« Ö‡ Õ´Õ«Õ»Õ¡Õ¦Õ£Õ¡ÕµÕ«Õ¶ կառույցների Õ¸Ö‚Õ·Õ¡Õ¤Ö€Õ¸Ö‚Õ©ÕµÕ¸Ö‚Õ¶Õ¨ Õ¢Õ¼Õ¶Õ« Õ¿Õ¥Õ²Õ¡Õ°Õ¡Õ¶Õ¾Õ¡Õ®Õ¶Õ¥Ö€Õ« Õ«Ö€Õ¡Õ¾Õ¸Ö‚Õ¶Ö„Õ¶Õ¥Ö€Õ« Õ­Õ¡Õ­Õ¿Õ¸Ö‚Õ´Õ¶Õ¥Ö€Õ« հանգեցնող Õ­Õ¶Õ¤Õ«Ö€Õ¶Õ¥Ö€Õ« Õ¾Ö€Õ¡Ö‰

  5

Պաշտպանների կենսագրականները